Dla mieszkańców

Szczegóły

Kategoria: Nowe życie Stadniny Koni w Braniewie

Opublikowano: 20 grudzień 2022

Odsłony: 238

Istniejąca szata roślinna parku to w większości drzewostan liściasty w zróżnicowanym wieku. Starodrzew pochodzi z XIX w, czyli okresu założenia parku i jest licznie reprezentowany głównie w obsadzeniach alejowych. Na terenie parku występują drzewa o parametrach drzew pomnikowych. W toku sporządzania dokumentacji dokonano szczegółowej inwentaryzacji roślinności z jednoczesnym określeniem stanu fitosanitarnego.

Zaproponowane w projekcie rozwiązania i elementy zagospodarowania parku nawiązują do epoki i są zgodne z obowiązującym wówczas stylem

Na program parku składają się:

• sieć alejek spacerowych o urozmaiconym przebiegu z otwarciami widokowymi, częściowo oświetlonych, łagodnie trasowanych po odcinkach eliptycznych i kołowych oraz nawiązujących do historycznych rozwiązań;

• obiekty małej architektury ogrodowej oparte na stylistyce parków tego okresu i formą do nich zbliżone oraz zharmonizowane stylistycznie z istniejącymi obiektami t.j. altana rekreacyjna, taras widokowy ze stylizowanym detalem architektonicznym;

• urządzenia "ścieżki zdrowia" i "ścieżki krajobrazowej";

• polana z miejscem ogniskowym;

• wyposażenie parku w ławki, kosze, parking rowerowy nawiązujące do obowiązującego wówczas stylu;

• system oświetlenia parku (możliwość korzystania z obiektu wieczorami jak też poprawa bezpieczeństwa użytkowników);

• zieleń z formami architektonicznymi charakterystycznymi dla parków naturalistycznych oraz formami roślinnymi nawiązującymi do historycznej funkcji terenu czyli szpalerami i żywopłotami ciętymi wyznaczającymi niegdyś tory treningowe, place maneżowe i ujeżdżalnie koni.

• dobór zieleni wzbogacający różnorodność gatunkową;

• zachowany system powiązań kompozycyjnych i widokowych, dodający elementy zagospodarowania adaptujące obiekt do warunków współczesnych.

Formy zaprojektowanej zieleni:

• OGRODY FORMALNE- nawiązujące formą do historycznego układu zieleni;

• OBSADZENIA ALEJOWE;

• SZPALERY I ŻYWOPŁOTY;

• EKSPOZYCJA RUNA PARKOWEGO;

• NASADZENIA ROŚLIN OKRYWOWYCH;

• OGRÓD DESZCZOWY;

• TRAWNIKI PARKOWE z domieszką kwiatów.

Żródła zdjęć i informacji:

1. Karat ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa- Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, WUOZ Olsztyn (opr. Maria Gawryluk, XII 2000r.)

2. Decyzja nr 26/07 z dn. 14.06.2007r. w sprawie wpisania zabytku do rejestru zabytków.

3. https://www.bildarchiv-ostpreussen.de

4. TU Berlin Architekturmuseum- Krankenstall: Schnitt, Ansicht, Grundrisse EG, DG 1:100, Schnitt der Wasserversorgungsanlage -Lithographie farbig auf Papier 48,7 x 69 cm (https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/)

5. Program ochrony zasobów genetycznych koni zimnokrwistych w typie sztumskim - Opracowanie programu: Ewelina Cześnik, Maria Jaszczyńska, Ewa Jastrzębska, Wiesław Niewiński – zał. nr 2 do Zarządzenia Dyrektora Instytutu Zootechniki PIB nr 5/21 z dn. 21.01.2021r.

Szczegóły

Kategoria: Nowe życie Stadniny Koni w Braniewie

Opublikowano: 20 grudzień 2022

Odsłony: 125

• rejestr zabytków: A-4467 z 14.06.2007r.

• czas powstania 1889/1891 r.

Zabudowania stadniny powstały w latach 1889-1891, wówczas też założono komponowany park wokół rezydencji dyrektora i wzniesiono osiedle mieszkalne dla pracowników. Układ został zaprojektowany w sposób klarowny i bardzo funkcjonalny. Krystalizacja zespołu nastąpiła w roku oddania tj. w 1891r.

Budynki zespołu nie posiadają cech stylowych, zostały wzniesione w typowym dla pruskiej architektury schyłku XIX stulecia charakterze funkcjonalizmu operującego ceglanym detalem i płaszczyzną ścian z cegły licowej z ciemnoczerwonym kolorze. Do dni dzisiejszego zachowało się niemalże kompletne wyposażenie i wystrój stajni, krytej ujeżdżalni a w duży, stopniu budynku dyrektora, w których po II wojnie światowej urządzono biura.

Park powstał jako założenie rezydencjonalne wokół willi dyrektora i funkcjonalnie powiązany był z działalnością stadniny. W sąsiedztwie willi (północno-wschodnia część parku) znajdowała się altana - obecnie w tym rejonie parku funkcjonuje miejsce ogniskowe).

Układ parku został zaprojektowany w sposób klarowny i bardzo funkcjonalny. Zachowano podział funkcjonalny na trzy zasadnicze części zespołu:

• reprezentacyjny park z willą dyrektora –na wysokości bramy południowo - zachodniej przy ul. Moniuszki, gdzie rozpoczyna się główna aleja prowadząca przez park do dawnego domu dyrektora, ale też do zespołu zabudowy stajni i ujeżdżalni oraz zabudowy pomocniczej. Powyżej tych odgałęzień zespół nabiera cech wybitnie reprezentacyjnych - jako bezpośrednie otoczenie rezydencji. Główna aleja na wysokości domu dyrektora skręca na zachód i prowadzi do kolejnej bramy wjazdowej położonej przy ul. Łąkowej.

• zespół stajni, ujeżdżalni i terenów treningowych- w pobliżu granicy południowej zespołu znajduje się centralny plac zespołu - określany dawniej jako Reithof w odróżnieniu od terenów treningowych opisanych jako Reit - Platz , gdzie umieszczone były urządzenia treningowe - karuzele do kłusowania. Główny dziedziniec jest rozległym wnętrzem zakomponowanym między założoną na planie podkowy stajnią główną w pierzei północno - zachodniej, ujeżdżalnią w pierzei wschodniej i stajnią II, skrzydło stajni zostało rozebrane – zachowano jedynie fragment muru. Teren ten wypełniony jest brukowaną posadzką oraz zielenią w postaci pielęgnowanego szpaleru żywopłotów wyznaczających szeroki tor do rozprężania koni i jednocześnie ograniczający obszar parkuru, gdzie odbywały się treningi i zawody. Uzupełnieniem zielni tego wnętrza są formowane graby. Przestrzeń przed ujeżdżalnią wypełnia mniejszy parkur, również otoczony niskim żywopłotem z grupą drzew w części południowej. Centralny dziedziniec zespołu zachował swój historyczny charakter i, dzięki świetnie zachowanym brukom, pielęgnowanej zieleni oraz zabudowie, stanowi niepowtarzalne, bardzo piękne wnętrze architektoniczno - przestrzenne.

• osiedle mieszkaniowe dla pracowników z towarzyszącą zabudową gospodarczą.

Założenie uzupełnia zabudowa położona przy murze zachodnim - dawne: stajnia kwarantanny, kuźnia i wozownia, oraz niewielkie budynki: dawnej hydroforni na wysokości willi dyrektora i wagi na początku alei głównej.

Dawny układ komunikacyjny parku jest doskonale zachowany, w tym główna aleja łącząca dwie bramy wjazdowe oraz kolista aleja obwodowa wokół willi dyrektora. Ciągi komunikacyjne wyznaczone pozostałościami dawnych obsadzeń alejowych (główny gat. dąb szypułkowy oraz lipa drobnolistna i szerokolistna).

W Berlińskim Muzeum Architektury zachowały się plany i rzuty architektoniczne (z 1892 r.) całego kompleksu stadniny.

Szczegóły

Kategoria: Nowe życie Stadniny Koni w Braniewie

Opublikowano: 03 październik 2022

Odsłony: 321

W XVIII w Prusach rozpoczęła się hodowla koni trakeńskich co przyczyniło się do powstania na tych terenach państwowych i prywatnych stadnin hodujących konie tej rasy.

Kompleks obiektów stadniny koni w Braniewie został wybudowany w latach 1889–1891 na peryferiach miasta przy dawnej ulicy Rodelshöfer Straße (Rudłowska, dziś ul. Moniuszki). Wraz ze stajniami założono zespół parkowy, a także wybudowano osiedle budynków mieszkalnych dla pracowników stadniny. Sama stadnina (Landgestüt) rozpoczęła działalność w 1890 roku. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej.

Rasa trakeńska była to najznamienitsza, najbardziej znana i największa w Europie do wybuchu II wojny światowej hodowla koni szlachetnych. Rasa ta należy do najstarszych przedstawicieli na świecie koni półkrwi. Ich początków można doszukać się w średniowieczu. Już wtedy Krzyżacy starali się uzyskać konie, które będą mogły sprostać ich wymaganiom.

Prawdziwy rozwój rasy zaczął się w XVIII w. W 1725r. król Prus Fryderyk Wilhelm nakazał połączyć wszystkie stadniny należące do jego dóbr. Wybór miejsca padł na miejscowość o nazwie Trakeny. Miejsce to znajdowało się na krańcach Prus Wschodnich oddalone o około 50 km od Gołdapi. (Dzisiaj Trakeny położone są w Obwodzie Kaliningradzkim i nazywają się Jasna Poljana).

Łącznie do 1945 roku kierowało stadniną trzynastu zarządców, którzy odnosili duże sukcesy w hodowli ogierów. Z braniewskiej stadniny znane są między innymi takie ogiery jak: Tempelhüter, (ur. 20 grudnia 1904 w Trakenach, zm. 16 stycznia 1933 tamże) – jeden z najbardziej znanych ogierów reproduktorów. W latach 1909–1915 był głównym reproduktorem w stadninie koni w Braniewie, a następnie w latach 1916–1931 głównym reproduktorem w stadninie koni w Trakenach(niem) gdzie był ojcem 333 narodzonych źrebiąt, z których następnie zachowano w trakeńskiej hodowli 59 klaczy oraz 65 ogierów. Ponadto pozostawił 115 koni aukcyjnych.

Był na tyle cenny w procesie hodowli koni, że posąg z brązu z jego wizerunkiem został wykonany i odsłonięty w 1932 r. przed budynkiem dyrekcji w Trakenach. Po wojnie pomnik zabrany został zabrany przez wojska rosyjskie i obecnie stoi w Muzeum Jeździectwa w Moskwie a 29 września 2013 roku w 281 rocznicę utworzenia stadniny, na oryginalnym cokole odsłonięto kopie tego pomnika - do Jasnej Poljany powrócił legendarny Tempelhüter.

Rasa koni zimnokrwistych w typie sztumskim sięgają czasów panowania na tym obszarze Zakonu Krzyżackiego. Na przełomie XIV i XV wieku Krzyżacy założyli na Powiślu i Warmii około 30 stadnin, wśród których jedna mieściła się w samym Sztumie i w roku 1404 posiadała około 150 koni różnych ras i typów, w tym ciężkie konie bojowe zwane fryzami. Po upadku Zakonu Krzyżackiego hodowlę kontynuowali warmińscy biskupi, jednak w czasie wojen napoleońskich nastąpił prawie całkowity jej upadek. Przełomowym wydarzeniem w hodowli koni zimnokrwistych w Prusach Wschodnich i na Powiślu było utworzenie w 1897 r. pierwszej spółki utrzymującej ogiery reńsko-belgijskie. Następnie w 1898 r. w Królewcu powołano specjalną komisję, która wyznaczyła rozwój hodowli koni zimnokrwistych w typie ardeńsko-belgijskim albo reńsko-belgijskim. Doprowadziło to do szybkiego wzrostu pogłowia koni zimnokrwistych, tak że już w 1901 r. w Prusach Wschodnich było 364 ogierów zimnokrwistych różnych ras.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej większość obszarów, gdzie hodowane były konie zimnokrwiste została podporządkowana władzom niemieckim w Królewcu. Ważnym wydarzeniem było skierowanie w 1921 r., przez Niemiecki Zarząd Stadnin, 20 ogierów zimnokrwistych do stada w Braniewie, które obsługiwało okręg Królewca i Warmii. Od tego momentu na pogłowie koni na terenie Powiśla i Warmii miały wpływ tylko ogiery ras zimnokrwistych. W następnych latach importowano reproduktory głównie z Nadrenii, Belgii i Holandii, które przydzielane były do stad w Braniewie, Kętrzynie i Kwidzynie. W okresie międzywojennym konie zimnokrwiste hodowane były na 80% powierzchni byłych Prus Wschodnich. Systematycznie prowadzona praca hodowlana poprzez m.in. organizowanie prób dzielności, pokazów-przetargów, prowadzenie dokumentacji w tym ksiąg stadnych oraz odpowiedni wychów młodzieży doprowadziła do zwiększania liczby i jakości koni zimnokrwistych hodowanych na terenie Prus Wschodnich.

Po drugiej wojnie światowej w powiecie sztumskim ocalała jedynie niewielka liczba klaczy i młodzieży (w tym kilka dobrych ogierków) będąca w rękach ludności autochtonicznej.

27 stycznia 1945 ostatni zarządca stada Hermann-Wilhelm von Warburg wyprowadził część koni ze stajni przed naciągającym frontem Armii Czerwonej i w ciężkich zimowych warunkach przeprowadził je przez zamarznięty Zalew Wiślany do Meklenburgii, a następnie do Dolnej Saksonii. 3 lutego 1945 opiekujący się w Braniewie pozostałymi końmi weterynarz sztabowy dr Ernst Arnold wyselekcjonował z pozostałego stada 103najlepsze ogiery trakeńskie oraz 11 koni pociągowych i przeprowadził je również przez zamarznięty Zalew do Redefin w Meklemburgii.

Po II wojnie światowej urządzono w kompleksie budynków obóz przejściowy dla Niemców do wysiedlenia z Polski, których przesiedlano tu latem 1945 przez polską milicję z innych kwartałów Braniewa.